Kök Nedir? Kök Çeşitleri Nelerdir?

Kök, bitkiyi toprağa bağlayarak topraktan su ve suda çözünmüş minerallerin alınmasını sağlayan organdır. Alınan su ve mineraller hücrelerin büyümesi için gereklidir. Bitkiler büyüyüp geliştikçe kök sistemi de gelişir. Tohum çimlendiğinde embriyonik kök, yer çekimi yönünde aşağıya doğru ana kökü meydana getirir. Ana kökün dallanmasıyla toprak altında yan kökler gelişir.

Tohumlu bitkilerin temel kısımlarından biri olan kökün büyümesini daha iyi öğrenebilmek için aşağıdaki etkinliği yapınız.

Kök ucu dört bölümde incelenir. Bunlar birbirinden kesin sınırlarla ayrılmaz. Bu bölümler kaliptra, hücre bölünme bölgesi, uzama bölgesi ve olgunlaşma bölgesidir. Kaliptra kökün uç kısmını örten konik şekilli yapıdır. Kök ucu toprak içinde ilerlerken zarar görmesini engeller. Hücre bölünme bölgesi kök ucunun merkezinde bulunan uç meristem hücrelerinden oluşmuştur. Bu hücreler sürekli olarak bölünür. Bu bölgenin uç kısmına büyüme konisi denir.

Uzama bölgesindeki uç meristem tarafından oluşturulan hücreler hızla dikey yönde büyür. Böylece kökün uzaması sağlanır. Ayrıca bu bölgede hücrelerin farklılaşması da gerçekleşir. Uzama bölgesinin üzerinde olgunlaşma bölgesi (kök emici tüy bölgesi) bulunur. Bu bölgede yoğun olarak kök emici tüyleri yer alır. Emici tüyler suyun ve suda çözünmüş minerallerin topraktan emilmesinde görevlidir. Kökler toprak içinde ilerledikçe tüyler zarar görür. Zarar gören tüylerin yerine sürekli yenileri oluşur. Tüylerin ortalama yaşam süreleri 4-5 gündür.

Genç kökleri dıştan kütikulası bulunmayan bir epidermis tabakası sarar. Epidermis tabakasının altında oldukça kalın ve gevşek görünüşlü korteks tabakası yer alır. Korteksin iç kısmında bulunan hücreler endodermisi oluşturur. Endodermis tabakası korteks ile merkezî silindiri birbirinden ayırır. Kökün merkezinde iletim demetlerini kapsayan bölüme öz veya merkezî silindir denir. Çok yıllık bitkilerde merkezî silindirde ksilem ve fl oem arasında kambiyum halkası yer alır. Kambiyum hücreleri bölünerek merkeze doğru ksilemi, dışa doğru fl oemi oluşturur.

Her büyüme döneminde kambiyumun etkinliği ile yeni ksilem ve fl oem tabakası meydana gelir. Bu şekilde sekonder büyüme ile kök enine büyür, kalınlaşır.

Kök Çeşitleri

Kökler, yapı ve görevlerine göre saçak ve kazık kök olmak üzere iki gruba ayrılır:

Saçak kök: Bu kök tipinde ana kök fazla gelişmemiştir ve yan köklerle aynı kalınlıktadır. Gövdenin kökle birleştiği yerden hemen hemen aynı uzunlukta ve çok sayıda yan kök çıkmıştır. Soğan, buğday, çuha çiçeği, mısır, çilek, arpa, pırasa gibi bitkilerin kökleri saçak köke örnektir.

Kazık kök: Bu kök tipinde ana kök iyi gelişmiş, kalınlaşmış ve toprağın içine doğru uzamıştır. Yan kökler ise ana
köke bağlıdır ve az gelişmiştir. Ebegümeci, fasulye, havuç, lahana, bakla, bamya, gelincik vb. bitkilerin kökleri kazık köke örnektir.