Halk sağlığının nihai amacı, sağlığı iyileştirmek ve toplumda ve bir bireyde yaygın hastalık oluşumunu önlemektir. Bunu başarmanın yöntemleri geniş ve çeşitlidir. Hastalığın önlenmesinde bir hedef belirlendiğinde, bir sonraki adım, uygun ve uygulanabilir yöntemlerin belirlenmesi veya buna ulaşmak için bir strateji ortaya konmasıdır. Bu, operasyon yöntemini ve bunu gerçekleştirmek için gereken kaynakları belirleme adımlarını da içermektedir.
Halk sağlığı yöntemleri, sağlığın teşviki ve geliştirilmesi ve birincil, ikincil ve üçüncül koruma olarak kategorize edilmektedir. Sağlığın teşviki, insanların ve toplulukların sağlıklarını etkileyen faktörler üzerindeki kontrolü artırmalarını ve böylece sağlıklarını iyileştirmelerini sağlama sürecidir.
Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi, birey ve toplum sağlığını ve refahını geliştirmeyi amaçlayan faaliyetleri içeren yol gösterici bir kavramdır. Bireyin ve toplumun kendi sağlıklarına katılımını ve kontrolünü artırmaya çalışır. Sağlığı ve sosyal refahı iyileştirmek ve bir bireyin veya toplumun sağlığını, refahını ve üretken kapasitelerini olumsuz etkileyen hastalıkların belirli risk faktörlerini azaltmak için hareket eder.
Sağlık hizmeti ortamlarında güvenli hijyen uygulamaları ve gençler, göçmen işçiler ve diğerleri gibi risk altındaki grupların eğitimi önem taşımaktadır. Sağlığı geliştirme, halk sağlığının temel bir unsurudur ve toplumda, klinikte veya hastane ve diğer tüm hizmet alanlarında ön plana çıkmaktadır. Bazı sağlığı geliştirme faaliyetleri, arabalarda emniyet kemeri kullanımını zorunlu kılmak, çocukların okula gelmeleri için aşılanmasını şart koşmak, savunmasız bölgelerde beslenme yetersizliği bozukluklarını önlemek için bazı temel gıdalara gerekli mineral ve vitaminlerin eklenmesi gerektiğini beyan etmek gibi devletin yasal ve düzenleyici müdahaleleridir.
Yiyecek ve ilaç standartlarının belirlenmesi, sigara ve alkol tüketiminin azaltılması için vergilerin yükseltilmesi de sağlığın teşviki ve geliştirilmesini kapsamındadır. Sağlıklı yaşam tarzını teşvik etmek, bilinen önemli bir obezite önleyici faaliyettir. Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi, sağlıkta ve bireysel ve toplum yaşamının kalitesinde iyileştirme ortak hedefleri doğrultusunda çalışan birçok mesleki geçmişe sahip kuruluşlar ve kişiler tarafından uygulanmaktadır. Farkındalık yaratmak ve insanları, kendilerini riske atabilecek sağlık ve yaşam tarzı faktörleri hakkında bilgilendirmek, sigara içmenin ve alkol bağımlılığının sosyal davranışlarıyla ilişkili riskleri azaltmak için tehlikeleri hakkında bilgilendirilmesi önemli koruyucu sağlık hizmetleri arasında sayılmaktadır.
Sağlıklı beslenme ile ilgili bilgilerin önemi konusunda, doğurganlık çağındaki kadınlar için folik asit takviyesine ve yaşlılar için çoklu vitaminlere olan ihtiyaç örnek olarak verilebilir. Topluluk ve akran grubu tutumları ve standartları bireysel davranışı etkiler. Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi, daha iyi sağlık sonuçlarıyla ilişkili bir bilgi, tutum, inanç ve uygulama iklimi yaratmaya çalışır. Tüm bu uygulama ve örnekleri özetleyecek olursak kişiye ve çevreye yönelik koruyucu sağlık hizmetlerini görmekteyiz. Dengeli beslenme, bağışıklama, erken teşhis, kemoprofilaksi, kişisel hijyen, aile planlaması ve davranış değişikliği oluşması “Kişiye yönelik önlemler arasında sayılmaktadır. Fiziki, kimyasal ve biyolojik çevrenin korunması yanında besin kontrolü de” çevreye yönelik önlemler arasında sayılmaktadır.
Kaynak: Halk Sağlığı kitabı – Prof.Dr. Eray YURTSEVEN
