Plastit Nedir? Plastit Çeşitleri ve Görevleri Nelerdir?
  1. Anasayfa
  2. Hücre

Plastit Nedir? Plastit Çeşitleri ve Görevleri Nelerdir?

1

Plastit, Bitki ve alg hücrelerinde bulunur ve besin üretimi (fotosentez), renk oluşumu, besin depolanması gibi farklı olaylardan sorumludur.

Kloroplastlar, kromoplastlar ve lökoplastlar olmak üzere 3 çeşittir. Kloroplastlar ve kromoplastlar farklı tipte ve yapıda pigment maddeleri (renk maddeleri) içerir. Ancak lökoplastlar pigment bulundurmaz.

Kloroplastlar

Kloroplast, bitkilerde fotosentez olayının gerçekleştiği önemli bir organeldir. Tek hücreli bir canlı olan öglena da kloroplast organeline sahiptir. Sahip olduğu yeşil renkli klorofil pigmenti sayesinde güneş ışığının yardımıyla su ve karbondioksitten besin (glikoz) ve oksijen üretir. Bitkinin yeşil kısımlarında özellikle de yapraklarında yoğun olarak bulunur.

Kloroplast
Kloroplast

Kloroplast organeli iki katlı zarla çevrilidir. Hem dış hem de iç zar düz bir yapıya sahiptir. Kloroplastların iç kısmını, yapısı belli oranda sitoplazmaya benzeyen stroma adı verilen jelimsi bir sıvı doldurur. Stromada organik ve inorganik moleküller ile kendine ait DNA, RNA ve ribozomları bulunur.

Kloroplastlar, mitokondriler gibi kendine ait DNA’ya sahip olduğu için hücre bölünmesine bağlı olmaksızın çekirdek kontrolünde çoğalabilir. Stromada aynı zamanda yassı kesecikler şeklinde düzenlenmiş bir iç zar sistemi daha vardır. Bu yapıya tilakoit zar sistemi denir. Bitki yapraklarına yeşil rengini veren klorofil pigmenti tilakoit zarların yapısında bulunur. Bu yassı keseciklerin üst üste dizilmesi ile oluşan yapıya grana adı verilir.

Elektron mikroskobu ile incelendiğinde granalar üst üste sıralanmış madeni paralar gibi görünür. Fotosentezin elektron taşınım reaksiyonları tilakoit zar sistemi üzerinde, karbondioksit bağlama reaksiyonları ise stroma içinde meydana gelir. Fotosentez sırasında ışık enerjisi yardımıyla üretilen ATP’ler besin sentezinde kullanılır. Kloroplastlarda üretilen ATP molekülleri sadece fotosentezde kullanılır.

ATP Formül
ATP Formül

Kromoplastlar

Kromoplast, başta çiçek ve meyveler olmak üzere, bitkilerin çeşitli kısımlarının rengini oluşturan plastitlerdir. Kromoplastların yapısında farklı renkleri oluşturan pigment maddeleri bulunur.

Örneğin ksantofiller limon, muz ve armut gibi meyvelerin kabuğuna sarı rengi verir. Likopen, domates ve kırmızı biberin kabuğundaki kırmızı rengin oluşumundan sorumludur. Karoten ise havuca turuncu rengini veren pigmenttir. Kromoplast ve kloroplastlar çeşitli faktörlerin etkisiyle birbirine dönüşebilir.

Olgunlaşan Domatesler
Olgunlaşan Domatesler

Örneğin olgunlaşmamış domates yeşil renklidir, yani klorofil pigmenti içerir. Ancak olgunlaştıkça domatesin dokusundaki kloroplastlar, klorofillerini kaybederek likopen içeren kromoplastlara dönüşür ve domates kırmızı rengini almış olur.

Lökoplastlar

Lökoplast, pigment içermeyen plastitlerdir. Bitkinin ışık görmeyen kök ve toprak altı gövdesi gibi kısımlarında bulunduğu gibi, kuvvetli ışık gören yaprakları ve tohumlarında da bulunur.

Lökoplastlar özellikle nişasta depo etmek için özelleşmiş plastitlerdir. Bitkiler, fotosentez ile ürettikleri glikozun fazlasını nişastaya dönüştürerek yapraklarındaki kloroplastlarda depolar. Bu tip nişastaya geçici nişasta adı verilir. Geçici nişastanın yapraklardaki ömrü yaklaşık 24 saattir. Çünkü gereksinim duyulduğunda tekrar glikoza dönüştürülerek hücrelerde kullanılır.

Fotosentezle üretilen glikoz moleküllerinin bir kısmı da depo organlarına taşınır ve nişastaya dönüştürülerek lökoplastlarda depo edilir. Bu tip nişastaya da daimi nişasta adı verilir.

Örneğin günlük yaşantımızda besin olarak sıkça tükettiğimiz tahıl tohumları ve patates yumrusu nişasta bakımından oldukça zengindir. Lökoplastların yapısında çok az miktarda yağ ve protein de bulunur. Lökoplastlar ışığın etkisiyle kloroplastlara dönüşebilir.

Patateste ışığın etkisiyle lökoplastın kloroplasta dönüşmesi
Patateste ışığın etkisiyle lökoplastın kloroplasta dönüşmesi

Örneğin bir patatesi aydınlık bir ortama koyduğumuzda lökoplastlar, kloroplastlara dönüşmeye başlar ve patatesin üzerinde yeşil renkli bölgeler oluşur.

İlginizi Çekebilir

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir