Yaprakların yüzeyinde bulunan stoma ile bitkilerde terlemenin kontrolü ve gaz alışverişi sağlanır. Stomaların yapraktaki yerleri ve sayıları, bitkilerin yaşadıkları ortama göre değişir. Kurak ve sıcak ortam bitkilerinde su kaybını azaltmak için stoma sayısı azdır ve stomalar, çoğunlukla yaprağın alt kısmında epidermise gömülüdür.
Nemli bölgelerde yaşayan bitkilerde ise stoma, yaprağın üst yüzeyinde fazla sayıda ve epidermisten dışarı doğru uzanmış şekildedir. Stoma, bekçi hücreleri adı verilen epidermisin özelleşerek oluşturduğu iki hücreden ve bunların arasında bulunan boşluktan oluşur. Bekçi hücreleri koloroplast bulundurur ve stomanın açılıp kapanmasını sağlar.
Bekçi hücrelerinin birbirine bakan bölümündeki çeperleri kalın, komşu epidermis hücrelerine bakan çeperleri ise incedir. Stomaların açılıp kapanmasında çeperler arasındaki kalınlık farkı önemlidir. Bekçi hücrelerinin yaptığı fotosentez sonucu oluşan besin maddeleri bekçi hücrelerinin ozmotik basıncını arttırır. Komşu hücrelerden bekçi hücrelere K+ iyonu girişi olur. Bekçi hücreleri içerisindeki osmotik basınç, fotosentez ürünleri ve K+ iyonu derişimiyle beraber artar. Bekçi hücrelere komşu hücrelerden osmozla su geçer ve turgor basıncını arttırır.
Turgor basıncının artmasıyla bekçi hücrelerinin arasındaki açıklık genişler ve stoma açılmış olur. Karanlıkta bekçi hücrelerinde fotosentez durur ve K+ iyonları komşu hücrelere geçer. Böylece bekçi hücrelerinin ozmotik basıncı düşer ve komşu hücrelere su geçişi gerçekleşir. Bekçi hücreleri arasındaki boşluk turgor basıncının düşmesiyle kapanır. Stomalar gündüz yaprak yüzeyine ulaşan ışığın şiddeti arttıkça açılır, ışığın şiddeti azaldıkça da kapanır. Gündüz mezofil dokudaki hava boşluklarında fotosentez başlayınca karbondioksit konsantrasyonunun azalması ile stoma açılır. Gece ise çoğu bitki türünde mezofildeki hava boşluklarında karbondioksit konsantrasyonunun artması ve pH derecesinin düşmesi sonucunda stoma kapanır. Su azaldığında da bekçi hücrelerde absisik asit üretilir. Bunun sonucunda asitlik artar ve stoma kapanır.
