Lipitler; Hücre zarının temel bileşenidir, Canlının enerji kaynağıdır, Suda çözünmez. Eter ve kloroform gibi çözücülerde çözünür, Yapısında karbon (C), hidrojen (H) ve oksijen (O) bulunur. Ayrıca fosfor (P) ve azot (N) içerebilir.
Lipitler karbonhidratlardan daha fazla enerji içerir ancak yıkımı karbonhidratlardan daha uzun sürede gerçekleşir. Bu nedenle hücreler, enerji ihtiyaçlarını karşılamada öncelikle karbonhidratları kullanır.
Lipit Çeşitleri
Lipitler üç grupta incelenir; Nötral yağlar (trigliseritler), Fosfolipitler, Steroitler.
Nötral yağlar (Trigliseritler): Doğada en çok bulunan ve hayvanlarda depo edilen yağ çeşidi olan nötral yağlar 1 mol gliserol ve 3 mol yağ asidinin dehidrasyon sentezi sonucu oluşur. Bu durum aşağıdaki denklemdeki gibi gösterilir:
Nötral yağların oluşum tepkimesi
1 Gliserol + 3 Yağ asidi –> 1 Nötral yağ (trigliserit) + 3 su
Nötral yağların sentezi sırasında yağ asitlerinin her biri ester bağlarıyla gliserole bağlanır. Bu olaya esterleşme denir.
Nötral yağları oluşturan yağ asitleri, doymuş ve doymamış yağlar olarak iki grupta incelenir. Karbon atomları arasında çift bağ yoksa doymuş yağlar, çift bağ varsa doymamış yağlar olarak adlandırılır. İçyağı, tereyağı gibi hayvansal yağların çoğu doymuş yağ olup oda sıcaklığında katı hâldedir. Zeytinyağı, mısır özü yağı, ayçiçeği yağı gibi bitkisel yağlar doymamış yağlardır ve oda sıcaklığında sıvı hâldedir.
Fosfolipitler; hücre zarının yapısına katılır. Hücre zarında çift tabaka hâlinde bulunur.
Steroidler; cinsiyet hormonları, safra salgısı ve D vitamininin yapısına katılır. Hormon yapısına katılmasından dolayı düzenleyici görevleri de vardır.
Lipitlerin Canlılar İçin Önemi
- Hayvanların derilerinin altındaki depo edilmiş lipitler koruyuculuk görevi yaparak organları darbenin etkisinden korur.
- Bir çeşit yalıtım görevi yaparak vücudun ısı kaybını önler.
- Metabolizmanın düzenlenmesinde rol alır.
- Göçmen kuşlar ve kış uykusuna yatan hayvanlar, lipitleri hem enerji kaynağı hem de su ihtiyaçları için kullanır.
- Lipitler, vücuda alınan A, D, E ve K vitaminlerinin çözünmesinde kullanılır.
- Beslenmede lipitlerin fazla tüketilmesi kalp damar hastalıklarına ve şişmanlığa neden olur.
