Eşeye Bağlı Kalıtım Nedir?
  1. Anasayfa
  2. Kalıtımın Genel İlkeleri

Eşeye Bağlı Kalıtım Nedir?

0

Cinsiyeti (eşeyi) belirleyen X ve Y kromozomları üzerinde yer alan genler eşeye bağlı genler olarak adlandırılır.

nsanda cinsiyeti belirleyen kromozomlar
nsanda cinsiyeti belirleyen kromozomlar

Eşey kromozomları sadece cinsiyeti belirlemez. Eşey kromozomlarında cinsiyet dışındaki farklı özellikleri kontrol eden genler de taşınır. Eşey kromozomlarıyla dölden döle taşınan bu genlerin oluşturduğu karakterlere eşeye bağlı karakterler denir. Bu genler dişilerde X kromozomu üzerinde, erkeklerde X ve Y kromozomları üzerinde taşınır.

Dişilerde X kromozomları tam homolog olduklarından tüm özellikler iki alelle belirlenir. Erkeklerde ise X ve Y kromozomları tam homolog değildir. Erkeklerde X ve Y kromozomlarının homolog bölgesinde bulunan özellikler iki alelle belirlenir. Homolog olmayan bölgesindeki özellikler ise tek alelle belirlenir.

İnsanda gonozomlarla taşınan karakterler
İnsanda gonozomlarla taşınan karakterler

X ve Y’nin Homolog Bölgesi ( I): X ve Y’nin homolog bölgesinde taşınan her özellik anne ve babadan gelen iki alelle belirlenir, hem dişilerde hem de erkeklerde görülür. Tam renk körlüğü X ve Y’nin homolog bölgesinde bulunan ve çekinik genle kalıtılan bir hastalıktır. Retinitis pigmentosa (tavukkarası) X’e bağlı çekinik bir genle kalıtılır.Ayrıca yapılan bilimsel çalışmalarda bu hastalığın otozomal dominant ve otozomal resesif kalıtıldığı tespit edilmiştir.

X Kromozomunun Homolog Olmayan Bölgesi (II): Buradaki genler X kromozomunun homolog olmayan bölgesinde taşınır, özellikler hem erkeklerde hem de dişilerde görülür. Dişilerde (XX) bulunduğundan iki alelle, erkeklerde (XY) tek X bulunduğundan bir alelle belirlenir. X kromozomuna bağlı karakterler erkek çocuklara anneden aktarılır, babadan oğula yalnız Y kromozomuna bağlı genler aktarılır.

Y kromozomunun Homolog Olmayan Bölgesi (III): Bu bölgede taşınan özellikler babadan gelen tek bir genle belirlenir ve sadece erkeklerde görülür. Babada var olan bir özellik tüm erkek çocuklarına aktarılır. Kulak kıllılığı bu duruma örnek olarak verilebilir. İnsanda eşeye bağlı karakterler X kromozomuna bağlı kalıtım ve Y kromozomuna bağlı kalıtım şeklinde iki grupta incelenir.

X Kromozumuna Bağlı Kalıtım: X kromozomuna bağlı kalıtımın en iyi örnekleri kısmi renk körlüğü (kırmızı yeşil renk körlüğü) ve hemofilidir. Bu hastalıklar X kromozomunda bulunan çekinik genlerle kalıtıldığından erkek bireylerde görülme sıklığı daha fazladır.

İlginizi Çekebilir

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir