Omurgalı Hayvanlar Nelerdir?

Omurgalı hayvanlar, dünya üzerindeki hemen hemen her türlü ortamda yaşama yeteneğine sahiptir. En yüksek zirvelerden denizlerin derinliklerine, en soğuk yerlerden en sıcak yerlere kadar her alanda yaşama imkanı bulan türleri vardır.

Omurgalıların bazı türleri tek başına bazı türleri ise topluluk veya sürü oluşturarak yaşar. Vücutlarının sırt bölgesinde omurga ve omurganın içinde de merkezi sinir sisteminin bir elemanı olan sinir şeridi bulunur. Omurgalı hayvanlar; balıklar, iki yaşamlılar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler olmak üzere beş grupta incelenir.

Balıklar; deniz, göl ve akarsularda yaşar ve solungaç solunumu yapar. Sudaki erimiş oksijeni solungaçları ile alarak kullanır. Balıklarda hem döllenme olayı hem de yavruların büyümesi ve gelişmesi dış ortamda gerçekleşir. Üreme sırasında dişi birey yumurtalarını, erkek birey ise spermlerini suya bırakır. Daha sonra sperm hücreleri hareket ederek yumurta hücrelerini bulur ve döller.

Döllenmiş yumurtaların ve yumurtadan çıkan yavruların gelişimi su ortamında gerçekleşir. Balıklar, kıkırdaklı ve kemikli balıklar olmak üzere iki grupta incelenir. Kıkırdaklı balıkların en tanınmış örneği köpek balığı ve vatozlardır.

Köpek balıkları ve vatozların dışındaki bütün balıklar ise kemikli balıklar grubuna girer. Alabalık, turna balığı, sazan balığı, mezgit, sardalya, orkinos, uçan balık ve pirana kemikli balıklara örnek olarak verilebilir.

İki yaşamlılar grubuna ait bireylerin yaşamında larva dönemi (suda yaşam) ve ergin (suda ve karada yaşam) dönem olmak üzere iki evre görüldüğü için iki yaşamlılar olarak adlandırılmıştır. Larva yumurtadan yeni çıkmış yavrulara verilen isimdir (Görsel 3.82). Daha sonra larvalar metamorfoz (başkalaşım) geçirerek ergin bireye dönüşür. Larvalar solungaç solunumu yaparken, ergin bireyler hem akciğer hem deri solunumunu birlikte yapar. Balıklarda olduğu gibi iki yaşamlılarda da hem döllenme olayı hem de yavruların büyümesi ve gelişmesi dış ortamda gerçekleşir. Siğilli kurbağa, ağaç kurbağası, gerçek su kurbağaları ve ateş semenderi iki yaşamlılara örnek verilebilir (Görsel 3.83, 3.84, 3.85 ve 3.86).

Sürüngenlerin vücudunun üzeri su kaybetmelerini önlemek amacıyla keratin yapılı pul ve plakalarla kaplıdır. Bu nedenle karasal ortamlara uyum sağlamıştır. Fakat suda yaşayan türleri de mevcuttur. Akciğer solunumu yapar. İki yaşamlılarda olduğu gibi sürüngenler de kış uykusuna yatar. Bütün sürüngenlerde döllenme, dişi bireyin vücudu içinde meydana gelir. Sürüngenlere örnek olarak kara kaplumbağası, çorba kaplumbağası, deniz kaplumbağası, timsah, bukalemun, yeşil kertenkele, mahmuzlu yılan, ok yılanı ve baran engereği verilebilir (Görsel 3.87, 3.88, 3.89, 3.90 ve 3.91).

Kuşların ön üyeleri değişerek kanat adını aldığı için çoğunlukla uçma yeteneğine sahip canlıdır. Kuşlarda uçmayı kolaylaştırmak için uzun kemiklerin içi boş ve havayla doludur. Vücutları tüylerle kaplıdır. Bu özellik sadece kuşlara özgüdür. Memeli hayvanlardaki kıllarla kuşlardaki tüyleri karıştırmamak gerekir. Bütün kuşlarda iç döllenme görülür. Yavrular dış ortamda ve bir yumurtanın içinde embriyonik gelişimini tamamlar. Belirli bir kuluçka döneminden sonra yavrular, yumurtanın kabuğunu kırarak dışarıya çıkar. Göz alıcı renkleri, güzel sesleri ve hareketleriyle kuşlar; daima insanların ilgisini çeker. Tavuklar, deve kuşları ve penguenler uçma özelliği gerilemiş kuş örnekleridir. Serçe, güvercin, keklik, leylek, papağan, ördek, bülbül, şahin, atmaca ve doğan uçabilen kuşlara örnek olarak verilebilir (Görsel 3.92, 3.93, 3.94 ve 3.95). Kuşlar akciğer solunumu yaparlar ve vücut sıcaklıkları sabittir. Yani ortam sıcaklığının değişmesi bu canlıların vücut sıcaklığını değiştirmez.

Kuşların derilerinde salgı bezleri bulunmamaktadır. Bu onların en önemli özelliğidir. Yalnız kuyruk kökünde yağ bezleri bulunur. Bu yağ bezlerinden sağlanan salgı, gaga ile alınarak tüyler yağlanır. Bu şekilde tüyler; yağmur, sıcaklık ve tüm canlılar için zararlı etkileri olan ultraviyole ışınları gibi dış etmenlerden korunur.

Memeliler, hayvanlar âleminin en gelişmiş ve yüksek organizasyonlu canlılarıdır. Memelilerin de tamamında iç döllenme görülür. Yumurtlayan memeliler dışındaki diğer memelilerde yavru, dişi bireyin vücudunda gelişir ve bu dişiler, doğurarak yavrularını dünyaya getirir. Memeliler yavrularını sütüyle besler. Akciğer solunumu yapar, karada ve suda yaşar. Suda yaşayan memelilerde üyeler yüzmek için, uçan memelilerde ise üye, kanat şeklini alarak uçmaya yardımcı olmak için özelleşmiştir. Ayrıca suda yaşayan memelilerde, uzun süre nefesini su altında tutabileceği yapısal değişiklikler meydana gelmiştir. Memeliler; gagalı memeliler, keseli memeliler ve plasentalı memeliler olmak üzere üç alt grupta incelenir. Ördek gagalı da denilen Platypus, gagalı memelilerin en tanınmış örneğidir. Kanguru, keseli memelilere örnek olarak verilebilir. Balina, fok, deniz aslanı, yarasa, kirpi, fil, fare, sincap, kedi ve inek ise plasentalı memelilerdendir (Görsel 3.96, 3.97, 3.98, 3.99 ve 3.100). (Plasenta; anne karnındaki bebeğin, anneden besin almasını sağlayan bir yapıdır.)

Kanatlı memeli olan yarasaların yaklaşık 1.000 türü bulunmaktadır. Çoğu gececi olup yön bulma ve avlanmada ses dalgalarının oluşturduğu ekoları kullanır.