Omurgasız Hayvanlar grubunda yer alan canlıların en önemli özelliği, vücutlarının sırt kısmında bir omurgaya sahip olmamasıdır. Omurgasızlar, tür çeşitliliği ve sayıları bakımından incelendiğinde hayvanlar âleminin en geniş grubunu oluşturur. Omurgasız hayvanlar; süngerler, sölenterler, solucanlar, yumuşakçalar, eklem bacaklılar ve derisi dikenliler olmak üzere altı grupta incelenir.
Süngerler, çok hücreli hayvanların en ilkel grubunu oluşturur. Bu canlıların tatlı ve tuzlu sularda yaşayan türleri vardır. Süngerlerin vücutlarında çok sayıda por (delik) bulunur. Bu porlardan geçen su içerisinde bulunan besinleri özelleşmiş hücreleri (amoebositler) ile alıp sindirir.
Süngerlerin dolaşım, boşaltım, solunum ve sindirim sistemi gelişmemiştir. Euspongia officinalis (banyo süngeri), Doğu Akdeniz kıyılarında yaşayan en tanınmış sünger türüdür.
Sölenterler, genellikle denizlerde yaşar. Ancak tatlı sularda yaşayan türleri de vardır. Deniz anası, hidra, medüz, mercan ve deniz şakayığı sölenterlere örnek olarak gösterilebilir.
Solucanlar; yassı, yuvarlak ve halkalı solucan olmak üzere üç grupta incelenir. Yassı solucanlar, sırt-karın doğrultusunda yassılaşma gösterir. Yassı solucanlarda hem dişi hem de erkek üreme organı aynı birey üzerinde bulunur. Bu tip canlılara hermafrodit canlılar denir. Genellikle parazit olarak yaşar. En iyi bilinen ve serbest yaşayan yassı solucan planariadır (pılanarya).
Dünyanın her yerinde durgun akarsularda ve gölcüklerde yaşar. Ayrıca insanda parazit olarak yaşayan ve hastalık yapan tenya (şerit) ve karaciğer kelebeği yassı solucanlardandır.
Yuvarlak solucanların vücudu ince, uzun ve ip gibidir. Bazı türleri suda ve nemli toprakta serbest olarak yaşarken, bazıları da hayvan ve bitkilerde parazit olarak yaşar. Trichinella spiralis (Tirişinella sipiralis) insanda, Ascaris lumbricoides (Askaris lumbirikoides) ise atlarda parazit olarak yaşayan yuvarlak solucanlardandır. Ayrıca insanlarda lenf damarlarını tıkayarak fil hastalığına sebep olan Wuchereria bancrofti (Vuşererya bankırofti) de parazit olan yuvarlak solucanlardandır. Halkalı solucanların vücutları ise birbirine benzeyen halkalardan meydana gelmiştir. Denizlerde, tatlı sularda ve karada yaşayan türleri vardır. Toprak solucanı, deniz solucanı ve sülükler bu gruptandır.
Toprak solucanları doğada önemli roller üstlenen, ekolojik önemi büyük, ilginç hayvan gruplarından biridir. Pek çok canlının temel besin kaynağı olmaları nedeniyle besin ağının önemli bir parçasıdır. Son yıllarda gerek arazi gerekse laboratuvar koşullarında yapılan çalışmalar solucanların toprağın yapısı, verimliliği ve üretimi üzerinde olumlu etkiye sahip olduğunu, bulunduğu bölgede bazı bitki hastalıklarını önemli ölçüde azalttığını ve madde döngülerinde önemli rol oynadığını ortaya koymuştur. Bu nedenle bir çok ülkede solucanların önemi fark edilmiş ve üzerinde bir çok araştırma sürdürülmektedir.
Yumuşakçaların vücudu yumuşaktır. Çoğunun vücudunun yan ve sırt kısımları bir kabukla örtülüdür. Kara salyongozu dışında diğer yumuşakçalar suda yaşar ve solungaç solunumu yapar. Salyangoz, midye, ahtopot ve mürekkep balığı yumuşakçaların önemli örneklerindendir.
Eklem bacaklılar, tür sayısı bakımından hayvanlar âleminin en zengin grubunu oluşturur. Suda ve karada yaşayan türleri bulunan eklem bacaklılar eşeyli üreme yapar. Kabuklular, örümcekgiller (örümcekler, akrepler, keneler ve akarlar), çok ayaklılar ve böcekler eklem bacaklılardandır. Kabuklular suda yaşar ve solungaç solunumu yapar. Istakoz, karides, tesbih böceği, yengeç ve su piresi kabukluların en önemli örneklerindendir.
Örümcekler ve akrepler, çoğunlukla karasal ortamlarda yaşar ve bazı türleri zehirli olabilir. Keneler, uyuz böcekleri, tarantula ve akarlar bu gruba giren canlılardır. Çoğu örümcekte gaz değişimi (solunum) kitapsı akciğerlerle gerçekleşir.Kitapsı akciğer bir odacık içerisinde bulunan yanyana paketlenmiş levhalardan oluşmuştur. Böceklerdeki gaz değişimi dallanmış trake sistemi ile gerçekleşir. Kitin borular vücut içerisine doğru uzar ve oksijeni hücrelelre taşır.
Çok ayaklılar karada ve nemli yerlerde yaşar. Vücutları birbirine benzeyen ince ve uzun parçalardan oluşur. Çiyan ve kırkayak çok ayaklılara örnek verilebilir.
Böcekler, canlılar içerisinde en zengin tür çeşitliliğine sahip olan gruptur. Karada yaşayan böceklerin genellikle 6 tane ayağı vardır. Böceklerin çoğunda iki çift kanat ve anten bulunur. Kelebekler, çekirgeler, sinekler, kız böcekleri, kın kanatlılar, termitler ve arılar böceklerin tanınmış takımlarındandır. Böceklerin çoğu gelişiminde başkalaşım geçirir.
Derisi dikenlilerin tamamı denizde yaşar. Derileri dikenli yapıdadır. Deniz yıldızları, deniz kestaneleri, deniz hıyarları, yılansı yıldızlar ve deniz laleleri derisi dikenlilerin önemli örneklerini oluşturur
