Biyolojik çeşitlilik; ekosistem çeşitliliğini, tür çeşitliliğini ve bir türe ait genetik çeşitliliği ifade etmektedir.
Ekosistem çeşitliliği; bir bölge veya alandaki tüm canlıların cansız çevre ile oluşturduğu yaşam sistemlerinin birbirinden farklı oluşunu ifade etmektedir. Canlı türlerinin çeşitlilik bakımından zenginlik göstermesi tür çeşitliliğini, aynı canlı grubundaki (aynı türdeki) bir bireyin diğerinden farklı olması da genetik çeşitliliği oluşturmaktadır.
Türkiye biyolojik çeşitlilik açısından dünyanın en zengin ülkelerinden biridir. Dünyanın sadece belirli bir bölgesinde veya alanında yaşama imkânı bulan ve sadece oraya özgü canlı türlerine endemik canlı denir. Ülkemiz endemik tür açısından ılıman kuşakta yer alan birçok ülkeden daha fazla çeşide sahiptir. Türkiye’de yaklaşık olarak 15 000 bitki türü olduğu bilinmektedir. Bunların 11 000’inin tohumlu bitkiler olduğu söylenmektedir. Bu bitkilerin 3925’i sadece ülkemizde yetişmektedir.
Dünyanın iki büyük kuş göç yolu üzerinde olması nedeniyle ülkemiz, kuşların beslenme ve üreme alanı olması açısından önem taşımaktadır. Türkiye’nin Akdeniz ve Ege kıyılarındaki bazı habitatlar Akdeniz foku (Monachus monachus = monakus monakus), deniz kaplumbağası (Caretta caretta = karetta karetta) ve yeşil deniz kaplumbağası (Chelonia mydas = kelonya midas) gibi nesli tehlikede olan türlere barınma ortamı sağlamaktadır.
Omurgasızlar, özellikle de böcekler, dünyada olduğu gibi ülkemizde de en geniş canlı grubunu oluşturmaktadır. Türkiye’de 60 000-80 000 arasında omurgasız hayvan türü olduğu tahmin edilmektedir. Bugüne kadar, bunların yaklaşık 1/3’ü tanımlanabilmiştir. Tanımlanmış bu türler içinde en geniş grubu böcekler oluşturmaktadır. Türkiye denizlerinde 700’e yakın omurgasız canlı grubu bulunmakta olup bunlar arasında sünger, mercan gibi ekonomik değeri olan türler mevcuttur.
Ülkemiz, endemik türler açısından çok değerli genetik kaynaklar sunan kendine has biyolojik çeşitliliğe sahiptir. Türkiye, gıda ve tarım alanında birçok bitkinin endemik olarak yetiştiği bir bölgedir. Pek çok endemik bitki, tıbbi ve aromatik özellikleri ile değer kazanmaktadır. Ülkemize ait bitkilerin ilaç, gıda, kozmetik ham maddesi ve süs bitkisi olarak ekonomiye olumlu katkıları bulunmaktadır. Bazı bitkilerden elde edilen uçucu yağlar ihraç edilmektedir. Örneğin gül, kekik, defne, ada çayı, ıtır çiçeği, sığla, kimyon, anason, lavanta, limon, portakal, mersin, biberiye uçucu yağları gibi. Türkiye; kekik, defne, kebere, kimyon gibi bitkilerde önemli tedarikçi ülke konumunda olup en büyük geliri kekik ve defne bitkisinden elde etmektedir. Diğer yandan haşhaş, hem tohumu hem de alkaloitleri ile önemli ihraç ürünlerimizdendir. Afyon Alkaloitleri Fabrikasında üretilen morfin ve türevlerinin %97’lik kısmı ihraç edilmektedir. Morfin tıpta genel anestezi için kullanılan bir alkaloittir.
Tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliğinin geliştirilmesi amacıyla birçok ilimizde tıbbi ve aromatik bitki yetiştirme merkezleri kurulmuştur. Bu merkezlerde yetiştirilen bitkiler sayesinde hem biyoçeşitlilik korunmakta hem de ekonomiye olumlu katkılar sağlanmaktadır.
Biyolojik çeşitlilik ve endemik türler ülkemizin millî mirasıdır. Dünyanın hiçbir bölgesinde bulunmayan güzelliklere sahip ülkemiz, aynı zamanda sahip olduğu biyoçeşitlilik ve endemik türler bakımından küresel bir miras olma konumundadır. Bu değerlere sahip çıkmak için tabiatta yaşayan her canlının yaşamına ve yaşadığı ortama saygı duymak gerekir. Doğada yaşam alanı bulan her çeşit canlı, hem biyoçeşitliliğin nedeni olmakta hem de ekosistemin doğal bir parçası olmaktadır.
Ekosistemlerin doğal işleyişinin devam edebilmesi için bu canlıların sayılarının azalmaması ve soylarının tükenmemesi gerekmektedir. Canlı türlerinin azalması ve soylarının tükenmesi, biyoçeşitliliğin azalması demektir. Bu durum aynı zamanda ekosistem çeşitliliğinin azalması ve ekosistemlerin yok olması anlamına gelmektedir.
