Enzimler; canlılarda gerçekleşen biyokimyasal reaksiyonların aktivasyon enerjisini düşürerek reaksiyonları hızlandıran ve reaksiyonlardan değişmeden çıkan biyolojik katalizörlerdir.
Enzimler kullanılamazsa biyolojik reaksiyonlar gerçekleşemez. Çünkü reaksiyonların gerçekleşmesi için yüksek sıcaklık gerekir. Örneğin, glikozun dış ortamda parçalanması için 160 °C sıcaklık gerekirken, enzimlerle vücut sıcaklığı olan 36,5 °C de, çok hızlı bir şekilde parçalanır.
Aktivasyon enerjisi: Kimyasal reaksiyonların gerçekleşmesi için gerekli olan minimum enerji miktarıdır.
Enzimlerin Yapısı ve Görevleri
Enzimler yapılarına göre basit ve bileşik enzimler olmak üzere iki grupta incelenir.
Basit Enzimler: Sadece protein yapıda olan enzimlerdir. Yardımcı grup bulundurmazlar. Sindirim enzimleri basit yapılı enzimlerdir.
Bileşik Enzimler: Yapılarında proteinle birlikte yardımcı grup olarak vitamin veya mineral bulunduran enzimlerdir. Bileşik enzimlere holoenzim de denir.
Bileşik enzimlerdeki protein kısma apoenzim denir. Yardımcı kısım vitamin gibi organik bir molekül ise koenzim, mineral gibi inorganik bir molekül ise kofaktör olarak isimlendirilir.
Enzimler protein yapılı olduğu için ribozom organelinde sentezlenir.
Enzimlerin Özellikleri
Enzimlerin etki ettiği maddelere substrat denir. Enzimin protein kısmında aktif bölge adı verilen özel bir bölge bulunur. Enzim substratına aktif bölgeden bağlanır.
Enzimler etki ettiği maddelere anahtar-kilit uyumu yapacak şekilde geçici olarak bağlanır. Bu bağlanma sırasında substratlarda bağlanma veya ayrılma şeklinde değişimler gerçekleşir. Böylece yeni ürünler oluşur. Enzimler reaksiyondan değişmeden çıkar.
Enzimlerin Genel Özellikleri
- Enzim ile substratı arasındaki uyum anahtar-kilit ilişkisine benzer.
- Bazı enzimler çift yönlü (tersinir) bazı enzimler tek yönlü çalışır.
- Enzimler tepkimelerin aktivasyon enerjisini düşürür.
- Enzimler, hem hücre içinde hem de hücre dışında çalışabilir.
- Enzimler, tepkimelerden değişmeden çıkar. Bu yüzden tekrar tekrar kullanılabilir.
- Enzimler takım hâlinde çalışır, bir enzimin etki ettiği tepkimenin ürünü, kendinden sonraki enzimin substratıdır.
- Enzimler, genellikle substrat çeşidinin sonuna -az eki getirilerek adlandırılır. Maltaz, sükraz gibi. İsminin sonunda -ojen eki bulunan enzimler inaktif durumdadır. Bu enzimler, belirli şartlar altında aktif hâle geçer.
Kaynak: Biyoloji 1 – Fatma Bilir
