Ülkemizde biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla nesli tükenmekte olan türler ve endemik türler koruma altına alınmakta, biyokaçakçılıkla mücadele edilmekte ve gen bankaları oluşturulmaktadır.
Nesli tükenmekte olan, koruma altına alınması gereken bitki ve hayvan türleri için dünya genelinde çalışmalar yapan Dünya Koruma Birliği (IUCN), ‘‘Kırmızı Veri Kitabı’’ adı verilen bir envanter hazırlamıştır. Ülkemiz endemik türlerini de içine alan bu çalışmada soyları tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olan canlılar değişik kategoriler içine alınarak tehlike sınırları çizilmiştir.
Adı | Yayılma Alanı | Durumu |
Anadolu sığla ağacı (Liquidambar orientalis = likitambar oryentalis) | Fethiye ve Muğla civarında yetişir. | Günlük ağacı olarak da bilinen bu bitki koruma altındadır. |
Şevketi bostan (Scolymus hispanicus = Sıkalimus hispanikus) | Ege, Marmara, Karadeniz, Akdeniz bölgelerinde yetişir. | Doğadan toplanarak hem tıbbi araştırmalarda hem de sebze olarak kullanıldığı için nesli tehdit altındadır. |
Konya gaşağı (Centaurea iconiensis = sentorie ikoniyensis) | Dünya üzerinde sadece Konya’da yetişir. | Koruma altına alınmıştır. |
İstanbul üçgülü (Trifolium parchycalyx = tırifolyum parçakeyliks) | Ömerli Havzası civarında yetişir. | Bern Sözleşmesi ile koruma altına alınmıştır. |
Türk kayagülü (Aethionema turcicum = etyonima tursikum) | Ankara’nın Ayaş ve Polatlı ilçeleri civarında yetişir. | Yasalarla koruma altına alınmıştır. |
Mavi yıldız (Amsonia orientalis = amsonya oryentalis) | Türkiye’nin kuzeybatısında yetişir. | Nadir görülen bir bitkidir. Bern Sözleşmesi ile koruma altındadır. |
Kanburuyan (Alkanna aucheriana = Alkann auvhiryanı) | Adana, Mersin, Karaman ve Antalya civarındaki meşe çam ormanlarında yetişir. | IUCN (Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği) tarafından belirlenen kriterlere göre nesli tehdit altındadır. |
Erzincan süt otu (Sonchus erzincanicus = soncus erzincanikus) | Dünyada sadece Erzincan ovasında tuzlu sazlık alanlarda yetişir. | Bern Sözleşmesi ile koruma altına alınmıştır. |
Narin acı çiğdem (Colchicum micranthum= kolsikum mikrantum) | İstanbul civarında yetişir. Nesli tükenmek üzeredir. | Bern Sözleşmesi ile koruma altına alınmıştır. |
Sarı meyan (Termopsis turcica = termopsis turcika) | Dünyada sadece Konya Akşehir Gölü ve Afyonkarahisar Eber Gölü’nün güneyinde yetişir. | IUCN (Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği) tarafından koruma altına alınmıştır. |
Çöven (Gypsophila paniculata = gaypsofila panikılata) | İç Anadolu’da tuzlu step topraklarında yayılım gösterir. | Soyu tüm dünyada tehdit altında ve tükenmek üzeredir. |
Kilyos peygamber çiçeği (Centaurea kilaea = sentaveri kilayea) | Batı Karadeniz kıyılarında yayılım gösterir. | Bern Sözleşmesi ile koruma altına alınmıştır. |
Toros kardeleni (Galanthus elwesii = galentus elveji) | Toros Dağları’nda yetişir. | Nesli tükenmek üzere olduğu için doğadan toplanması yasaklanmıştır. |
Orkide (Orchis anatolica = orçays anatolika) | Milas-Gökova Körfezi, Antalya’nın Elmalı ve Kaş ilçeleri ile Kastomonu’da yayılış gösterir. | Toprak altındaki yumruları salep yapımında kullanılır. Nesli tükenme tehlikesi altındadır. |
Kızıl geyik (Cervus elaphus = sörvus elafıs) | Trakya’da yaşar. Nesli tükenme tehlikesindedir. | Av üretme istasyonlarında sayıları artırılmaktadır. |
Bozayı (Ursus arctos = ursus arktos) | Kuzey Anadolu Dağları, Kaz Dağları’nda yaşar. | Nesli tükenme tehlikesindedir. Av üretme istasyonlarında sayıları artırılmaktadır. |
Vaşak (Lynx lynx = lınks lınks) | Kuzey Anadolu dağlarında yaşar. | Nesli tükenme tehlikesindedir. Av üretme istasyonlarında sayıları artırılmaktadır. |
Çengel boynuzlu dağ keçisi (Rupicapra rupicapra = rupikeypra rupikeypra) | Erzurum, Tunceli, Bingöl dağlarında yaşar. | Nesli tükenme tehlikesindedir. Av üretme istasyonlarında sayıları artırılmaktadır. |
Yaban koyunu (Ovis orientalis = ovis orientalis) | İç ve Doğu Anadolu’da yaşar. | Nesli tükenme tehlikesindedir. |
Su samuru (Lutra lutra = lutra lutra) | Denize dökülen nehir ağızlarında yaşar. | Nesli tükenme tehlikesindedir. Koruma altına alınmıştır. |
Yeşil kaplumbağa (Chelonia mydas = çılınıya maydas) | Akdeniz kıyılarında yaşar. | Nesli tükenme tehlikesindedir. Koruma altına alınmıştır. |
Çöl varanı (Varanus griseus = varınız griseus ) | Ceylanpınar’da ve Birecik’te yaşar. | Nesli tükenme tehlikesindedir. Koruma altına alınmıştır. |
Telli turna (Anthropoides virgo = antropayıs vergo) | Anadolu’da yaşar. | Nesli tükenme tehlikesindedir. Koruma altına alınmıştır. |
Bozkır kartalı (Aquila nipalensis = akila nipalensis) | Anadolu’da yaşar. | Nesli tükenme tehlikesindedir. |
Küçük kerkenez (Falco naumanni = falko naumanni) | Anadolu’da yaşar. | Nesli tükenme tehlikesindedir. Koruma altına alınmıştır. |
Bıldırcın kılavuzu (Crex crex = kriks kriks) | Dünyada sadece Erzincan ovasında ve tuzlu sazlık alanlarda yaşar. | Nesli tükenme tehlikesindedir. Koruma altına alınmıştır. |
Mezgeldek (Tetrax tetrax = tetreks tetreks) | Orta Anadolu’da yaşar. | Nesli tükenme tehlikesindedir. |
Biyolojik kaynakların ve onlara ait parçaların yetkili makamların izni olmadan doğadan toplanması ve yurt dışına çıkartılması biyokaçakçılık olarak adlandırılır. Ülkemizdeki biyolojik çeşitlilik ve endemik türler biyokaçakçılığın tehdidi altındadır. Biyokaçakçılık bitki ve hayvan koleksiyonları oluşturmak veya gen kaynaklarını ele geçirmek amacıyla yapılır. Tüm bunlardan ticari çıkar sağlamak isteyenler, tür çeşitliliği ve genetik çeşitlilik açısından zengin olan ülkemiz ekosistemlerindeki doğal dengeleri bozar.
Ülkemizde biyokaçakçılıkla çok çeşitli omurgalı ve omurgasız hayvan türleri ile bitki ve bitki soğanları, mantar çeşitleri yurt dışına kaçırılmaktadır. En çok kelebek ve orkide türleri biyokaçakçılığa maruz kalmaktadır.
Bitki ve hayvan gen kaynaklarının korunması, nesillerinin devam ettirilmesi ve sürdürülebilir kullanımı amacıyla gen bankaları kurulmaktadır. Gen bankalarında muhafaza edilen bitki tohumlarının her biri ayrı bir gen kaynağıdır. Ülkemizde yetişen bitki türleri bu şekilde korunma altına alınmaktadır. Ayrıca gen bankalarında saklanan hücre veya dokularla hayvan ırkları da koruma altına alınarak yeni tür ve ırkların oluşumu için yedekleme yapılmaktadır. Tohum gen bankalarının dışında mikro gen merkezleri de ülkemizin farklı bölgelerinde yer almaktadır. Bu merkezler sayesinde bitkisel biyoçeşitlilik, genetik kaynakların korunması ve geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
Türlerin yok edilmesi, biyolojik çeşitliliğin tahribi ve azalması nerede yaşanırsa yaşansın tüm insanları etkiler. Biyolojik çeşitliliğin kaybolması demek, bazı canlı türlerinin gelecek kuşaklar tarafından görülüp tanınmadan yok edilip ortadan kaldırılması demektir. Dünyamız ve tüm doğal varlıklar insanlığa geçmişin mirası değil, geleceğin emanetidir. Bir atasözü emanete ihanet edilmeyeceğini söyler. Bu nedenle doğal varlıkların ve kaynakların korunması her şeyden önce insanlığın erdemidir.